Bildiride; devlet ba?kanlar?n?n Suriye’de sahadaki güncel durumu ele ald?klar?, 1 Temmuz 2020 tarihinde video konferans yoluyla yap?lan son toplant?n?n ard?ndan meydana gelen geli?meleri de?erlendirdikleri ifade edildi.

Bildiri maddeleri kapsam?nda ?unlar yer ald?;

“Liderler, son uluslararas? ve bölgesel geli?meleri ele alm??lar ve Astana Sürecinin, Suriye krizinin bar??ç?l ve sürdürülebilir çözümündeki öncü rolüne vurgu yapm??lard?r.

2. Suriye Arap Cumhuriyeti’nin egemenli?i, ba??ms?zl???, birli?i ve toprak bütünlü?ü ile Birle?mi? Milletler ?art?’n?n amaç ve ilkelerine olan kuvvetli ba?l?l?klar?n? vurgulam??lard?r. Bu ilkelere evrensel olarak sayg? gösterilmesi ve kim taraf?ndan yap?l?rsa yap?ls?n hiçbir eylemin sözkonusu ilkeleri zay?flatmamas? gerekti?ine i?aret etmi?lerdir.

3. Terörün her tür ve biçimiyle mücadele etmek amac?yla birlikte çal??maya devam etme kararl?l?klar?n? dile getirmi?lerdir. Sivil tesisleri hedef alan ve masum can kay?plar?na neden olan sald?r?lar da dahil olmak üzere, Suriye'nin çe?itli bölgelerindeki terör örgütlerinin ve bunlarla iltisakl? farkl? isimler alt?ndaki gruplar?n artan varl?k ve faaliyetlerini k?nam??lard?r. Suriye'nin kuzeyi ile ilgili tüm düzenlemelerin eksiksiz bir ?ekilde uygulanmas? gerekti?inin alt?n? çizmi?lerdir.

4. Gayrime?ru özyönetim te?ebbüsleri dahil olmak üzere, terörle mücadele kisvesi alt?nda sahada yeni gerçeklikler yarat?lmas?na dair her türlü giri?imi reddetmi?ler ve Suriye’nin egemenli?inin ve toprak bütünlü?ünün yan?s?ra kom?u ülkelerin milli güvenli?ini tehdit eden s?n?r ötesi sald?r?lar ve s?zmalar dahil olmak üzere ayr?l?kç? gündemlere kar?? durma kararl?l?klar?n? vurgulam??lard?r.

5. Suriye'nin kuzeyindeki durumu ele alm??lar, bu bölgede kal?c? güvenlik ile istikrar?n ancak ülkenin egemenli?i ve toprak bütünlü?ünün muhafazas? temelinde sa?lanabilece?i hususunu vurgulam??lar, bu yöndeki çabalar?n? koordine etme hususunda mutab?k kalm??lard?r. Suriye'ye ait olmas? gereken petrol gelirlerinin yasad??? olarak ele geçirilmesine ve aktar?lmas?na kar?? olduklar?n? ifade etmi?lerdir.

6. Uluslararas? insanc?l hukuk uyar?nca, sivillerin ve sivil altyap?n?n korunmas?n? sa?larken, terör örgütleriyle ba?lant?l? tüm di?er bireyler, gruplar, te?ebbüsler ve varl?klar?n tamamen ortadan kald?r?lmas? amac?yla aralar?ndaki süregiden i?birli?inin devam ettirilmesi hususundaki kararl?l?klar?n? teyit etmi?lerdir.

7. ?dlip Gerginli?i Azaltma Bölgesindeki durumu ayr?nt?lar?yla ele alm??lar ve sahada sükunetin sa?lanmas? için ?dlip’le ilgili bütün anla?malar?n tam olarak uygulanmas? gerekti?inin alt?n? çizmi?lerdir. ?dlip Gerginli?i Azaltma bölgesinin içindeki ve d???ndaki sivillere tehdit olu?turan terörist gruplar?n varl??? ve terörist faaliyetleri konusunda ciddi endi?elerini dile getirmi?lerdir. ?nsani durum da dahil olmak üzere, ?dlip Gerginli?i Azaltma bölgesi ve çevresindeki durumdaki normalle?menin sürdürülebilir olmas?n? sa?lamak için daha fazla çaba göstermek hususunda mutab?k kalm??lard?r.

8. Suriye’deki insani durumdan duyduklar? derin endi?eyi kaydetmi?lerdir. Uluslararas? hukuka, uluslararas? insanc?l hukuka ve BM ?art?’na ayk?r? tüm tek tarafl? yapt?r?mlar?, ayr?ca, belirli bölgelere yönelik muafiyetler uygulamak suretiyle ayr?l?kç? gündemlere yarar sa?layacak ve ülkenin parçalanmas?na yol açabilecek ayr?mc? önlemleri reddetmi?lerdir. Bu ba?lamda, ba?ta BM ve insani yard?m kurulu?lar? ile di?er hükümet/hükümet d??? uluslararas? kurulu?lar olmak üzere uluslararas? topluma, ayr?mc?l?k, siyasile?tirme ve önko?ullar olmaks?z?n ve daha ?effaf bir ?ekilde tüm Suriyelilere yönelik yard?mlar?n? artt?rmalar? ça?r?s?nda bulunmu?lard?r.

9. Suriye ihtilaf?na askeri çözüm getirilemeyece?ine ve ihtilaf?n yaln?zca Birle?mi? Milletler Güvenlik Konseyi’nin 2254 say?l? karar? çerçevesinde, Birle?mi? Milletler’in kolayla?t?r?c?l???nda, Suriyelilerin öncülü?ü ve sahipli?inde bir siyasi süreç yoluyla sona erdirilebilece?ine dair inançlar?n? teyit etmi?lerdir. Bu ba?lamda, Astana garantörlerinin belirleyici katk?lar?n?n ve Soçi’deki Suriye Ulusal Diyalog Kongresinin kararlar?n?n uygulanmas?n?n sonucunda ortaya ç?kan Anayasa Komitesinin önemli rolünün alt?n? çizmi?lerdir. Anayasa Komitesi’nin müteakip oturumlar?n?n sürdürülebilir ve etkili çal??mas?n? sa?lamak için Komite üyeleriyle ve kolayla?t?r?c? olarak BM Genel Sekreteri'nin Suriye Özel Temsilcisi Geir O. Pedersen ile sürekli etkile?imi desteklemeye haz?r olduklar?n? yinelemi?lerdir. Komite'nin anayasa reformu haz?rlama ve halk?n onay?na sunma görevini yerine getirebilmesi ve çal??malar?nda ilerleme kaydedebilmesi için çal??malar?nda, Görev Tan?m?na ve Temel Usul Kurallar?na riayet etmesi ve üyeler aras?nda mutabakat sa?lanabilmesi için d?? müdahale ve d??ar?dan dayat?lan zaman çizelgeleri olmaks?z?n uzla?? ve yap?c? angajman anlay???yla yönetilmesi gerekti?ini ifade etmi?lerdir. Anayasa Komitesinin faaliyetlerini herhangi bürokratik ve lojistik engel olmaks?z?n sürdürebilmesi gerekti?inin alt?n? çizmi?lerdir.

10. Astana format?n?n ilgili Çal??ma Grubu çerçevesinde tutuklular?n/kaç?r?lanlar?n kar??l?kl? sal?verilmesinin sürdürülmesi hususundaki kararl?l?klar?n?n alt?n? çizmi?lerdir. Çal??ma Grubunun, Suriyeli taraflar aras?nda güven in?a etmekteki etkisini ve gereklili?ini kan?tlayan özgün bir mekanizma oldu?unun alt?n? çizerek, tutuklular?n serbest b?rak?lmas? konusundaki çal??malar?n? sürdürmeye, cenazelerin teslimi ve kay?p ki?ilerin kimliklerinin belirlenmesi konusundaki faaliyetlerini görev tan?m?na uygun olarak geni?letme kararl?l?klar?n? aç?klam??lard?r.

11. S???nmac?lar?n ve ülke içinde yerlerinden edilmi? ki?ilerin, geri dönme ve bu çerçevede desteklenme haklar?n? teminen, Suriye'deki as?l ikamet yerlerine güvenli ve gönüllü geri dönü?lerinin kolayla?t?r?lmas?n?n gereklili?inin alt?n? çizmi?lerdir. Bu ba?lamda, uluslararas? topluma, bu ?ah?slar?n yeniden yerle?imleri ve günlük normal ya?amlar?n?n tesis edilmesi için uygun katk?lar sa?lama ve yük payla??m?nda daha fazla sorumluluk alma; bu meyanda, temel altyap?n?n restorasyonu da dahil olmak üzere, özellikle su, elektrik, sanitasyon, sa?l?k, e?itim, tesisleri, okullar, hastaneler ile uluslararas? insanc?l hukuka uygun insani may?n faaliyetleri dahil erken toparlanma projeleri arac?l???yla Suriye'ye yönelik yard?mlar? art?rma ça?r?s?nda bulunmu?lard?r.

12. ?srail’in, sivil altyap? dahil Suriye’deki askeri sald?r?lar?n? k?nam??lard?r. Bu sald?r?lar?n, uluslararas? hukuku, uluslararas? insanc?l hukuku ve Suriye’nin egemenli?ini ihlal etti?ini de?erlendirmi?ler; bölgeyi istikrars?zla?t?rd???n? ve gerginli?i t?rmand?rd???n? teslim etmi?lerdir. ?srail'in bu ba?lamda ald??? tüm karar ve önlemleri de geçersiz sayan ve bunlar?n hiçbir hukuki etkisi olmad???n? de?erlendiren Birle?mi? Milletler Güvenlik Konseyi’nin 242 ve 497 say?l? kararlar? ba?ta gelmek üzere, Suriye Golan?’n?n i?galini reddeden ilgili Birle?mi? Milletler kararlar?n?n hükümleri dahil, evrensel olarak tan?nan uluslararas? hukuk kararlar?na uyulmas? gereklili?ini teyid etmi?lerdir.

13. Suriye meselesine ek olarak, ortak siyasi ve ekonomik i?birli?ini art?rmak için farkl? alanlardaki üçlü koordinasyonu güçlendirmeye yönelik isteklerini teyit etmi?lerdir;

14. Astana Format?nda düzenlenen Suriye konulu Uluslararas? Toplant?n?n 19.sunun 2022 y?l?n?n sonuna kadar düzenlenmesini teminen temsilcilerini görevlendirmekte mutab?k kalm??lard?r;

15. Bir sonraki Üçlü Zirveyi Rusya Federasyonu Devlet Ba?kan? Say?n Vladimir Putin’in daveti üzerine Rusya Federasyonu’nda gerçekle?tirmekte mutab?k kalm??lard?r.

16. Rusya Federasyonu Devlet Ba?kan? ve Türkiye Cumhuriyeti Cumhurba?kan?, Tahran’da gerçekle?tirilen Astana Format?nda Üçlü Zirveye ev sahipli?i yapmas?ndan ötürü ?ran ?slam Cumhuriyeti Cumhurba?kan? Say?n ?brahim Reisi’ye samimi te?ekkürlerini ifade etmi?lerdir.”

4. Gayrime?ru özyönetim te?ebbüsleri dahil olmak üzere, terörle mücadele kisvesi alt?nda sahada yeni gerçeklikler yarat?lmas?na dair her türlü giri?imi reddetmi?ler ve Suriye’nin egemenli?inin ve toprak bütünlü?ünün yan?s?ra kom?u ülkelerin milli güvenli?ini tehdit eden s?n?r ötesi sald?r?lar ve s?zmalar dahil olmak üzere ayr?l?kç? gündemlere kar?? durma kararl?l?klar?n? vurgulam??lard?r.

5. Suriye'nin kuzeyindeki durumu ele alm??lar, bu bölgede kal?c? güvenlik ile istikrar?n ancak ülkenin egemenli?i ve toprak bütünlü?ünün muhafazas? temelinde sa?lanabilece?i hususunu vurgulam??lar, bu yöndeki çabalar?n? koordine etme hususunda mutab?k kalm??lard?r. Suriye'ye ait olmas? gereken petrol gelirlerinin yasad??? olarak ele geçirilmesine ve aktar?lmas?na kar?? olduklar?n? ifade etmi?lerdir.

6. Uluslararas? insanc?l hukuk uyar?nca, sivillerin ve sivil altyap?n?n korunmas?n? sa?larken, terör örgütleriyle ba?lant?l? tüm di?er bireyler, gruplar, te?ebbüsler ve varl?klar?n tamamen ortadan kald?r?lmas? amac?yla aralar?ndaki süregiden i?birli?inin devam ettirilmesi hususundaki kararl?l?klar?n? teyit etmi?lerdir.

7. ?dlip Gerginli?i Azaltma Bölgesindeki durumu ayr?nt?lar?yla ele alm??lar ve sahada sükunetin sa?lanmas? için ?dlip’le ilgili bütün anla?malar?n tam olarak uygulanmas? gerekti?inin alt?n? çizmi?lerdir. ?dlip Gerginli?i Azaltma bölgesinin içindeki ve d???ndaki sivillere tehdit olu?turan terörist gruplar?n varl??? ve terörist faaliyetleri konusunda ciddi endi?elerini dile getirmi?lerdir. ?nsani durum da dahil olmak üzere, ?dlip Gerginli?i Azaltma bölgesi ve çevresindeki durumdaki normalle?menin sürdürülebilir olmas?n? sa?lamak için daha fazla çaba göstermek hususunda mutab?k kalm??lard?r.

8. Suriye’deki insani durumdan duyduklar? derin endi?eyi kaydetmi?lerdir. Uluslararas? hukuka, uluslararas? insanc?l hukuka ve BM ?art?’na ayk?r? tüm tek tarafl? yapt?r?mlar?, ayr?ca, belirli bölgelere yönelik muafiyetler uygulamak suretiyle ayr?l?kç? gündemlere yarar sa?layacak ve ülkenin parçalanmas?na yol açabilecek ayr?mc? önlemleri reddetmi?lerdir. Bu ba?lamda, ba?ta BM ve insani yard?m kurulu?lar? ile di?er hükümet/hükümet d??? uluslararas? kurulu?lar olmak üzere uluslararas? topluma, ayr?mc?l?k, siyasile?tirme ve önko?ullar olmaks?z?n ve daha ?effaf bir ?ekilde tüm Suriyelilere yönelik yard?mlar?n? artt?rmalar? ça?r?s?nda bulunmu?lard?r.

9. Suriye ihtilaf?na askeri çözüm getirilemeyece?ine ve ihtilaf?n yaln?zca Birle?mi? Milletler Güvenlik Konseyi’nin 2254 say?l? karar? çerçevesinde, Birle?mi? Milletler’in kolayla?t?r?c?l???nda, Suriyelilerin öncülü?ü ve sahipli?inde bir siyasi süreç yoluyla sona erdirilebilece?ine dair inançlar?n? teyit etmi?lerdir. Bu ba?lamda, Astana garantörlerinin belirleyici katk?lar?n?n ve Soçi’deki Suriye Ulusal Diyalog Kongresinin kararlar?n?n uygulanmas?n?n sonucunda ortaya ç?kan Anayasa Komitesinin önemli rolünün alt?n? çizmi?lerdir. Anayasa Komitesi’nin müteakip oturumlar?n?n sürdürülebilir ve etkili çal??mas?n? sa?lamak için Komite üyeleriyle ve kolayla?t?r?c? olarak BM Genel Sekreteri'nin Suriye Özel Temsilcisi Geir O. Pedersen ile sürekli etkile?imi desteklemeye haz?r olduklar?n? yinelemi?lerdir. Komite'nin anayasa reformu haz?rlama ve halk?n onay?na sunma görevini yerine getirebilmesi ve çal??malar?nda ilerleme kaydedebilmesi için çal??malar?nda, Görev Tan?m?na ve Temel Usul Kurallar?na riayet etmesi ve üyeler aras?nda mutabakat sa?lanabilmesi için d?? müdahale ve d??ar?dan dayat?lan zaman çizelgeleri olmaks?z?n uzla?? ve yap?c? angajman anlay???yla yönetilmesi gerekti?ini ifade etmi?lerdir. Anayasa Komitesinin faaliyetlerini herhangi bürokratik ve lojistik engel olmaks?z?n sürdürebilmesi gerekti?inin alt?n? çizmi?lerdir.

10. Astana format?n?n ilgili Çal??ma Grubu çerçevesinde tutuklular?n/kaç?r?lanlar?n kar??l?kl? sal?verilmesinin sürdürülmesi hususundaki kararl?l?klar?n?n alt?n? çizmi?lerdir. Çal??ma Grubunun, Suriyeli taraflar aras?nda güven in?a etmekteki etkisini ve gereklili?ini kan?tlayan özgün bir mekanizma oldu?unun alt?n? çizerek, tutuklular?n serbest b?rak?lmas? konusundaki çal??malar?n? sürdürmeye, cenazelerin teslimi ve kay?p ki?ilerin kimliklerinin belirlenmesi konusundaki faaliyetlerini görev tan?m?na uygun olarak geni?letme kararl?l?klar?n? aç?klam??lard?r.

11. S???nmac?lar?n ve ülke içinde yerlerinden edilmi? ki?ilerin, geri dönme ve bu çerçevede desteklenme haklar?n? teminen, Suriye'deki as?l ikamet yerlerine güvenli ve gönüllü geri dönü?lerinin kolayla?t?r?lmas?n?n gereklili?inin alt?n? çizmi?lerdir. Bu ba?lamda, uluslararas? topluma, bu ?ah?slar?n yeniden yerle?imleri ve günlük normal ya?amlar?n?n tesis edilmesi için uygun katk?lar sa?lama ve yük payla??m?nda daha fazla sorumluluk alma; bu meyanda, temel altyap?n?n restorasyonu da dahil olmak üzere, özellikle su, elektrik, sanitasyon, sa?l?k, e?itim, tesisleri, okullar, hastaneler ile uluslararas? insanc?l hukuka uygun insani may?n faaliyetleri dahil erken toparlanma projeleri arac?l???yla Suriye'ye yönelik yard?mlar? art?rma ça?r?s?nda bulunmu?lard?r.

12. ?srail’in, sivil altyap? dahil Suriye’deki askeri sald?r?lar?n? k?nam??lard?r. Bu sald?r?lar?n, uluslararas? hukuku, uluslararas? insanc?l hukuku ve Suriye’nin egemenli?ini ihlal etti?ini de?erlendirmi?ler; bölgeyi istikrars?zla?t?rd???n? ve gerginli?i t?rmand?rd???n? teslim etmi?lerdir. ?srail'in bu ba?lamda ald??? tüm karar ve önlemleri de geçersiz sayan ve bunlar?n hiçbir hukuki etkisi olmad???n? de?erlendiren Birle?mi? Milletler Güvenlik Konseyi’nin 242 ve 497 say?l? kararlar? ba?ta gelmek üzere, Suriye Golan?’n?n i?galini reddeden ilgili Birle?mi? Milletler kararlar?n?n hükümleri dahil, evrensel olarak tan?nan uluslararas? hukuk kararlar?na uyulmas? gereklili?ini teyid etmi?lerdir.

13. Suriye meselesine ek olarak, ortak siyasi ve ekonomik i?birli?ini art?rmak için farkl? alanlardaki üçlü koordinasyonu güçlendirmeye yönelik isteklerini teyit etmi?lerdir;

14. Astana Format?nda düzenlenen Suriye konulu Uluslararas? Toplant?n?n 19.sunun 2022 y?l?n?n sonuna kadar düzenlenmesini teminen temsilcilerini görevlendirmekte mutab?k kalm??lard?r;

15. Bir sonraki Üçlü Zirveyi Rusya Federasyonu Devlet Ba?kan? Say?n Vladimir Putin’in daveti üzerine Rusya Federasyonu’nda gerçekle?tirmekte mutab?k kalm??lard?r.

16. Rusya Federasyonu Devlet Ba?kan? ve Türkiye Cumhuriyeti Cumhurba?kan?, Tahran’da gerçekle?tirilen Astana Format?nda Üçlü Zirveye ev sahipli?i yapmas?ndan ötürü ?ran ?slam Cumhuriyeti Cumhurba?kan? Say?n ?brahim Reisi’ye samimi te?ekkürlerini ifade etmi?lerdir.”